Maści koni cd.

Podstawowe informacje[edytuj]

Maść koni determinowana jest przez kilkanaście genów, które dzielą się na grupy według efektu fenotypowego.

Umaszczenie koni w literaturze dzieli się na trzy grupy:

• podstawowe: tzn. gen maści siwej (locus Grey), oraz geny z loci Aguti oraz Extension, dające umaszczenie kare, gniade i kasztanowate;

• rozjaśnione: locus Cream dający umaszczenia kare przydymione, izabelowate, jelenie, kremowe (cremello), perłowe (perlino) i kremowe przydymione. Do tej grupy należą również geny z locus Dun (bułane), Champagne (szampańskie) i Silver (srebrne), oraz niedawno odkryte nowe geny rozjaśniające, które nazwano Pearl czyli perłowe (recesywne) oraz Mushroom (pieczarkowe);

• wzory białej sierści: loci i geny warunkujące występowanie białych znaczeń, które dają albo mieszankę białych i barwnych włosów (locus Roan), tj.: umaszczenie dereszowate, lub w różny sposób rozmieszczone i różnej wielkości białe i barwne plamy dające maść białą (locus White), srokatą (loci Tobiano i Overo) oraz tarantowatą z loci Leopard spotting complex''^[1].

Konie charakteryzują się wielką różnorodnością umaszczeń, które w większości przypadków nie jest cechą rasową. Wyjątkami od tej reguły są rasy o stałym umaszczeniu: haflinger (umaszczenie kasztanowate z konopiastą grzywą i ogonem), appaloosa (umaszczenie tarantowate), konik polski (umaszczenie myszate), palomino (umaszczenie izabelowate), koń fiordzki (umaszczenie bułane) oraz koń fryzyjski (umaszczenie kare, jedyną możliwą odmianą jest mała gwiazdka na czole), albino (umaszczenie białe)^[1].

Umaszczenia jednolite[edytuj]

Umaszczenia podstawowe:[edytuj]

• Maść kasztanowata (cisawa): żółtaworuda lub rudobrązowa sierść, grzywa i ogon w tym samym odcieniu lub jaśniejsze, kończynybez czarnego podpalania.
• maść kara: całkowicie czarna.
• maść gniada: sierść brązowa od jasnej do brunatnej i prawie czarnej, grzywa, ogon i dolne odcinki kończyn – czarne.
• maść siwa: warunkujący ją gen Grey powoduje stopniową utratę zdolności produkcji barwnika w sierści, co wywołuje stopniowe siwienie, które w pełni następuje około 10 roku życia. Źrebięta rodzą się dowolnej maści podstawowej, a oznaką przyszłego siwienia są białe "obwódki" wokół oczu.

Umaszczenia rozjaśnione:[edytuj]

Kremowe:[edytuj]

• maść izabelowata: kasztanowata rozjaśniona genem Cream. Barwa sierści od złotej po czekoladową. Grzywa i ogon jaśniejsze lub w kolorze kłody. Oczy i skóra rozjaśnione.
• maść kara przydymiona: kara rozjaśniona genem Cream. Trudna do odróżnienia od karej, charakteryzuje się czekoladowym odcieniem sierści i rudawą grzywą. Oczy i skóra rozjaśnione.
• maść jelenia: gniada rozjaśniona genem Cream. Sierść od bardzo jasnej, wręcz beżowej (buttermilk buckskin) aż po ciemnobrązową. Podpalania i grzywa ciemnoczekoladowe. Łatwo pomylić ją z bułaną, jednak konie jelenie zwykle nie posiadają pręgowania. Oczy i skóra rozjaśnione.
• maść cremello: kasztan podwójnie rozjaśniony genem Cream. Sierść kremowa, skóra różowa. Oczy najczęściej niebieskie.
• maść smoky cream: kara z dwoma allelami genu Cream. Sierść szarokremowa, skóra różowa. Oczy niebieskie.
• maść perlino: podwójnie rozjaśniona gniada. Sierść kremowa, grzywa, ogon i podpalania nieco ciemniejsze, skóra różowa. Oczy niebieskie.

Bułane:[edytuj]

• maść czerwonobułana: kłoda i szyja beżoworude, głowa i nogi rude, podobnie jak pręgowanie.
• maść myszata: kłoda i szyja szare, głowa i nogi ciemniejsze. Pręgowanie również występuje, podobnie jak dwukolowe włosie w ogonie i grzywie.
• maść bułana: kłoda oraz szyja rozjaśnione do jasnego brązu, głowa i nogi ciemniejsze. Występuje pręgowanie na nogach oraz grzbiecie, a grzywa i ogon najczęściej są dwukolorowe.

Srebrne:[edytuj]

• maść kara srebrna: sierść rozjaśniona do czekoladowej, grzywa i ogon białe. Często występuje jabłkowitość, która zanika z wiekiem.
• maść gniada srebrna: brązowa sierść pozostaje bez zmian, podpalania na nogach rozjaśnione do koloru czekoladowego. Grzywa i ogon białe.

Co ciekawe, mimo że w teorii nie ma różnic między homozygotą dominującą (ZZ) a heterozygotą (Zz), można je często rozpoznać po grzywie. U tych pierwszych jest ona jasna i nie ciemnieje, u drugich natomiast pojawia się charakterystyczne "ombre".

Szampańskie:[edytuj]

U koni rozjaśnionych genem Champagne skóra jest nakrapiana, a oczy zmieniają kolor z wiekiem - u źrebiąt są niebieskie, by, przechodząc przez zielony, stać się brązowe.

• maść złotoszampańska: sierść złota, grzywa i ogon jaśniejsze lub w tym samym kolorze.
• maść klasyczna szampańska: sierść o odcieniu kawowoszarym, grzywa i ogon nieco bardziej rudawe.
• maść bursztynowoszampańska: sierść złotobrązowa, grzywa, ogon i kończyny ciemniejsze.

Umaszczenia złożone[edytuj]

Srokata[edytuj]

Tobiano[edytuj]

Do tego zbioru zalicza się dwa wzory - tobiano i calico tobiano.

• wzór tobiano: na białej, niepigmentowanej sierści występują maściste plamy. Zdają się one "spływać" po koniu, mają gładkie krawędzie. Białe łaty mogą przekraczać linię grzbietu, a na nogach występują odmiany. Kolor grzywy zależy od ułożenia plam - tam, gdzie biała plama, tam włosie jest białe. Ogon jednolity bądź dwukolorowy.
• wzór calico tobiano: pojawia się on u koni pojedynczo rozjaśnionych genem Cream. U takiego konia oprócz białych i maścistych plam pojawiają się także łaty "nieobjęte" rozjaśnieniem, czyli np. kasztanowate.

Overo[edytuj]

Do tego zbioru należą właściwie wszystkie wzory oprócz tobiano i calico tobiano.

• wzór frame overo: maściste plamy zdają się tworzyć "ramkę" wokół białych, o postrzępionych krawędziach. Nogi zwykle maściste, na łbie występują duże odmiany. Układ homozygotyczny dominujący genu warunkującego tą maść (OO) jest letalny.
• wzór sabino: łaty występują na nogach oraz łbie i brzuchu (przy większym zasięgu pokrywają prawie całego konia). Brzegi są postrzępione, często włosy białe są wymieszane z maścistymi, co przypomina dereszowatość.
• wzór splash white: koń tej maści wygląda tak, jakby wszedł do białej farby - łaty obejmują nogi, łeb oraz brzuch, a czasem nawet prawie całego konia, jednak w przeciwieństwie do sabino mają gładkie brzegi. Często występują niebieskie oczy, a także heterochromia.

Biała[edytuj]

• maść biała: konie tej maści nie posiadają pigmentu w skórze, sierści i kopytach. Oczy najczęściej są brązowe, rzadziej niebieskie. Wykryto ponad 20 mutacji genu W (White), który jest letalny w parze homozygotycznej dominującej (WW). NIE są to jednak albinosy, które u koni w ogóle nie występują. Często myli się ją z siwą.

Tarantowata[edytuj]

• wzór leopard: na białym ciele konia występują dość duże plamki.
• wzór duch (fewspot): kropek jest niewiele, a cechą charakterystyczną są plamki w kszatałcie trójkąta tuż nad kopytami.
• wzór cętkowany: podobny do lamparta, jednak plamki są mniejsze.
• wzór płatki śniegu: koń maści podstawowej pokryty jest małymi, białymi kropkami.
• wzór werniksowaty: na białej sierści włosy maściste występują blisko kości, przypomina nieco dereszowatość.
• wzór oszroniony: mieszanina maścistych i białych włosów. Jak sama nazwa wskazuje, przypomina to nieco pokrywający konia szron.
• wzór derka z plamami: na zadzie konia znajduje się biała, postrzępiona plama pokryta ciemnymi plamami.
• wzór derka bez plam: na zadzie konia znajduje się biała plama o postrzępionych brzegach.

Umaszczenia mieszane[edytuj]

• maść dereszowata: włosy białe i maściste wymieszane są w proporcji 1:1. Nogi i głowa pozostają maści podstawowej, podobnie jak grzywa i ogon.
• maść rabicano: cechami charakterystycznymi tego wzoru są białe włosy w pachwinach, na żebrach (gdzie często układają się w charakterystyczne pasy) oraz u nasady ogona (tzw. skunksi ogon). Mylona z dereszowatą.

Odmiany[edytuj]

Odmiany na kończynach

Odmiany na głowie

U koni występują też białe plamy w umaszczeniu podstawowym. Wyróżnia się:

• skarpetkę – odmiana na nodze konia w formie białego pasa obejmującego pęcinę;
• koronkę – odmiana na nodze konia w formie wąskiego białego paska obejmującego nasadę kopyta;
• pończoszkę – odmianę na nodze konia w formie wąskiego białego pasa obejmującego staw skokowy;
• gwiazdkę – odmiana na pysku konia w formie pojedynczej białej plamy występującej mniej więcej na wysokości oczu;
• chrapkę – odmiana na pysku konia w formie pojedynczej białej plamy pomiędzy chrapami (nozdrzami) konia^[2];
• łysinę – odmiana na głowie konia w formie podłużnego białego pasa ciągnącego się wzdłuż całego pyska; może być wąska lub szeroka; szeroka zwykle jest szerokości odległości między oczami konia;
• strzałkę – odmiana na pysku konia w formie podłużnego białego pasa o rozszerzonym górnym końcu, zwężającego się ku dołowi; zwykle zaczyna się nieco powyżej oczu konia;
• latarnię – odmiana na pysku konia podobna do szerokiej łysiny, jednak zachodząca częściowo na oczy i pysk konia, lekko rozszerzona u góry.

• 
  
 
•